Бир пайтлар ҳаётимизга мустаҳкам ўрнашиб олган роботлар ҳақидаги фикр ҳайратланарли ва ақл бовар қилмайдиган ютуқларни ваъда қилган эди. "Уй юмушлари унутилади, югуриш тўхтатилади". Биз роботлар содиқ хизматкор бўлган ва инсон ўз илмий ютуқлари самарасидан баҳраманд бўладиган инновацион янги дунёни орзу қилган эдик. Бироқ, сўнгги йилларда роботларнинг тобора кўпайиб бораётгани бизни ушбу ҳодисанинг белгисини қайта кўриб чиқишга мажбур қилмоқда. Роботларнинг ривожланиши ва арзонлашиши тез орада кўплаб касблардаги одамларнинг ишини фойдасиз қилишига олиб келадиган фикрлар тобора кўпайиб бормоқда. Ишбилармонлар роботлар фойдасига аниқ танлов қилишига амин бўлишимиз мумкин. Бу шуни англатадики, кўп одамлар янги иш қидиришлари, бошқа касбларга қайта ўқишлари, фаровонлик даражасининг пасайиши, ижтимоий кескинлик, жиноятчиликнинг кучайиши ва рўйхатни давом эттириши керак.

Ҳақиқатан ҳам бизни шундай қоронғу робот келажаги кутмоқдами? Келинг, муҳокама қилайлик.
Илгари одамлар омон қолиш учун ов қилиш ёки йиғиш керак эди. Аммо одамлар жуда дангаса ва этарлича ақлли эдилар, шунинг учун улар ўз ишларини энгиллаштириш учун асбобларни ихтиро қилдилар. Асбобларнинг ривожланиши аҳолининг катта қисмини тўғридан-тўғри озиқ-овқат ишлаб чиқаришдан озод қилишга имкон берди: 1790 йилда аҳолининг 90% га яқини, 1900 йилда - тахминан 35%, 2010 йилда - 2-3% иш билан таъминланган. . Шу билан бирга, биз ҳали ҳам мўл-кўл озиқ-овқат шароитида яшаяпмиз ва ишлаб чиқарилган озиқ-овқатнинг 30% га яқини жавонларга этиб бормайди, чирийди ва бузилади.
Буларнинг барчаси нафақат қишлоқ хўжалигига тегишли. Бир неча минг йиллар давомида биз ҳар қандай жисмоний меҳнатни энгиллаштириш учун янги воситаларни яратдик. Асбоблар ва машиналар бизнинг механик мушакларимиз, кучлироқ, ишончлироқ ва тинимсиз. Ушбу воситаларнинг барчасидан фойдаланиш миллиардлаб одамларга бир нарсага ихтисослашиш имконини берди, бу эса иқтисодий ўсиш ва турмуш даражасини оширишнинг калитига айланди. Баъзилар дастурлаш ва муҳандислик бўйича ихтисослашган, сунъий интеллектни яратади. Ва "механик мушаклар" жисмоний меҳнатни камроқ талаб қилганидек, сунъий интеллект ҳам инсон меҳнатига талабни камайтирди. Бу бизнинг миямизнинг иши.
Биз янги иқтисодий инқилоб остонасида турибмиз. Ва агар сизга бу аллақачон содир бўлгандек туюлса, сиз адашасиз. Бу сафар бошқача.
Автоматлаштириш ҳақида гап кетганда, кўп одамлар улкан, буюртма асосида ишлаб чиқарилган, қиммат, самарали, аммо ташқи дунёга кўр бўлмаган бир ёки бир нечта операцияларни бажариш учун мўлжалланган роботларни тасаввур қилишади.

Бироқ, бу автоматлаштиришга аллақачон эскирган ёндашув. Бир неча йил олдин, илгари бажармаган ҳаракатларни мустақил равишда ўрганишга қодир Бахтер роботи пайдо бўлди.
Ишлаш учун махсус ўқитилган операторлар, техниклар ва нақд пул уколларини талаб қиладиган ихтисослаштирилган саноат роботларидан фарқли ўлароқ, Бахтер оддийгина одамнинг ҳаракатларини кузатиши ва кейин уларни такрорлаши мумкин. Унинг нархи эса ривожланган давлатдаги ишчининг ўртача йиллик маошидан кам. Бахтер биринчи умумий мақсадли роботлардан бири эди.
Бу эрда компютерлар билан таққослаш ақлга келади. Ўз тарихининг бошида улар ҳам катта, қиммат ва юқори ихтисослашган эди. Аммо бир кун ихчам асосий компютерлар пайдо бўлди ва тез орада улар ҳамма нарсани қила олдилар. Ва ҳаётнинг деярли барча соҳаларида ва саноатда қўлланилиши туфайли компютерлар ўз кучини оширишни тўхтатмайди ва арзонлашади.
Энди Бахтерни 1980-йиллардаги асосий компютер билан солиштириш мумкин. Секинлигига қарамай, унинг ишининг бир соати кам қувват сарфи туфайли бир тийинга тенг. Унинг биологик рақобатчилари энг кам иш ҳақини тўлашлари керак. Ва ҳатто 10 баравар секинроқ бўлса ҳам, агар уни ишлатиш қиймати ишчининг иш ҳақидан 100 баравар паст бўлса, у янада фойдали бўлади. Шу билан бирга, у юқори малака талаб қилмайдиган кўплаб ҳаракатларни бажаришга қодир.
Бахтерга қараганда анча кам ривожланган роботлар инсон ўрнини эгаллаши мумкинлигига аллақачон мисол бор. АҚШдаги баъзи янги супермаркетлар аллақачон роботлаштирилган кассалардан фойдаланмоқда.

Яна бир мисол: бутун дунё бўйлаб юз минглаб баристалар энди хавф остида. Албатта, инсон томонидан моҳирона тайёрланган қаҳвани қаҳва машинаси экранида танланган қаҳва билан солиштириб бўлмайди. Аммо кўпчилик гурме лаззатларга муҳтож эмас.
Роботлар ва қаҳва тайёрлашдан кўра мураккаброқ касбларга ҳужум қилишнинг энг сўнгги мисоли: авиация. Йўқ, бу автопилот тизими ҳақида эмас, балки самолётни парвоздан қўнишгача тўлиқ мустақил бошқариш ҳақида. PIBOT билан танишинг, у яқинда Интеллигент Роботс анд Сйстемс халқаро конференциясида намойиш этилди. Бу Роботиcс компаниясининг бироз ўзгартирилган жуда арзон Биолоид Премиум роботидир.
Қуйидаги видеодан кўриб турганингиздек, у мустақил равишда, инсон ёрдамисиз, механик бошқарув воситаларидан фойдаланган ҳолда парвоз симуляторида маршрут бўйлаб парвоз қилиш ва парвоз қилиш имкониятига эга. Қўниш жараёни ҳали ҳам инсон ёрдамини талаб қилади, бироқ ишлаб чиқувчиларнинг таъкидлашича, улар ўз-ўзидан қўниш муаммосини ҳал қилишга деярли яқин. Робот контурни аниқлаш алгоритми ёрдамида экрандаги тасвирни бошқаради. ПИБОТ муаллифларининг таъкидлашича, унинг имкониятлари аллақачон АҚШ Федерал Авиация маъмуриятининг парвозлар бўйича қўлланмасида кўрсатилган бир қатор талабларга жавоб беради.
Тез орада ишлаб чиқувчилар робот энди виртуал самолётни эмас, балки радио орқали бошқариладиган моделни бошқарадиган видеони чоп этишга ваъда беришмоқда.

ЎзЖОКУ Сиёсатшунослик йўналиши 3- босқич талабаси
Шаробиддинов Шохисломбек